Lào Cai Online – Tết Doi – lễ hội xuống đồng đầu Xuân của đồng bào dân tộc Mường xã Thu Cúc, huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ là nét văn hóa đặc sắc đã tồn tại qua nhiều thế hệ. Đây không chỉ là dịp để người Mường tri ân thần linh, tổ tiên mà còn mang ý nghĩa tôn vinh cây lúa – nguồn sống gắn bó mật thiết với cư dân bản địa nơi đây.
Tết Doi – Di sản văn hóa tâm linh của người Mường vùng đất Tổ
Mỗi độ Xuân về, khi cánh đồng lúa bắt đầu vào vụ mới, đồng bào Mường tại xã Thu Cúc lại hân hoan tổ chức Tết Doi. Đây là nghi lễ truyền thống có lịch sử hàng trăm năm, được gìn giữ và trao truyền qua bao thế hệ. Tết Doi không chỉ đơn thuần là ngày hội xuống đồng đầu năm mà còn gắn liền với huyền thoại về nàng Cúc – người con gái Mường dũng cảm, mang hạt giống quý về cứu đói cho dân bản.
Sự tích nàng Cúc và nguồn gốc Tết Doi
Theo lời kể của các bậc cao niên trong bản, xưa kia vùng đất Thu Cúc từng trải qua trận hạn hán kéo dài khiến đất đai khô cằn, mùa màng thất bát. Trước cảnh đói khát bủa vây, nàng Cúc – cô gái Mường xinh đẹp và giàu lòng nhân ái đã quyết định lên đường tìm giống lúa quý mang về cứu dân làng.
Trải qua bao hiểm nguy, nàng Cúc tìm được hạt giống lúa tốt. Thế nhưng, khi trở về đến cửa Mường Thu Cúc, nàng bị kẻ xấu hãm hại. Người dân chỉ tìm thấy bó lúa và đôi dép nàng để lại. Dân bản thương tiếc, quyết định đem giống lúa nàng mang về nhân giống gieo trồng. Kỳ diệu thay, từ hạt giống đó, cánh đồng Mường Thu Cúc lại xanh tốt, cho mùa vàng trĩu hạt. Để tưởng nhớ công lao của nàng Cúc, người Mường lập miếu thờ dưới chân núi, ngay bên cửa Mường, đời đời hương khói.
Quảng Cáo
Nghi thức rước vía lúa – tâm điểm linh thiêng của Tết Doi
Mỗi năm, cứ vào tháng Giêng, người Mường Thu Cúc lại cùng nhau chuẩn bị lễ vật dâng lên miếu nàng Cúc với những thức quà đặc trưng như xôi màu, cá suối, hoa trái và hương thơm. Sau nghi lễ cúng bái trang trọng, dân bản chính thức bước vào ngày hội Tết Doi.
Điểm nhấn quan trọng nhất của Tết Doi chính là nghi lễ rước vía lúa. Theo quan niệm của người Mường, lúa gạo có linh hồn, gọi là “vía lúa”. Đầu năm mới, phải thực hiện lễ rước vía để mời hồn lúa về với bản Mường, cầu mong mùa màng thuận lợi, thóc lúa đầy bồ. Nếu vía lúa vui lòng ở lại, cả năm dân bản sẽ được no ấm, sung túc.
Tổ chức Tết Doi – nghi lễ truyền thống được gìn giữ vẹn nguyên
Trước ngày Tết Doi, những bông lúa đẹp nhất được người dân tuyển chọn kỹ lưỡng, bó thành từng chùm lớn. Sáng sớm ngày hội, đoàn rước khởi hành từ trung tâm xã, đi dọc theo con đường chính tiến về miếu nàng Cúc. Dẫn đầu đoàn rước là thầy mo – người thực hiện nghi lễ chính, theo sau là đội chiêng trống, đội cờ và dân bản trong trang phục truyền thống. Đặc biệt, không thể thiếu những chàng trai, cô gái vừa đi vừa thực hiện nghi thức đâm đuống, chạm ống – điệu múa mô phỏng công việc giã gạo quen thuộc của người Mường.
Khi đoàn rước về đến miếu, tiếng chiêng trống vang vọng khắp núi rừng. Thầy mo làm lễ khấn cúng, mời vía lúa về với bản làng, chia giống lúa thiêng cho từng hộ gia đình để gieo trồng. Một phần giống lúa đẹp nhất được giữ lại thờ cúng tại miếu nàng Cúc, cầu cho hạt giống luôn tốt tươi, giúp dân bản no đủ đời đời.
Không khí hội xuân tưng bừng với loạt hoạt động văn hóa đặc sắc
Bên cạnh nghi lễ rước vía lúa đầy linh thiêng, Tết Doi còn là dịp để đồng bào Mường cùng nhau vui hội đầu Xuân. Các trò chơi dân gian, điệu múa truyền thống được tổ chức sôi nổi như múa mỡi, múa sạp của người Mường, múa khèn của đồng bào Mông hay múa chuông của dân tộc Dao.
Nổi bật nhất phải kể đến màn đâm đuống, chạm ống – một nghi thức độc đáo của người Mường Thu Cúc. Những tiếng đuống, tiếng ống vang rền núi rừng không chỉ tạo nên không khí náo nhiệt mà còn gửi gắm ước mong mùa màng bội thu, lúa gạo đầy bồ.
Giá trị nhân văn sâu sắc cần được bảo tồn và phát huy
Tết Doi không chỉ là lễ hội nông nghiệp thông thường mà còn hàm chứa triết lý nhân sinh sâu sắc của cư dân bản địa. Đó là sự trân trọng, biết ơn cây lúa – nguồn sống nuôi dưỡng con người. Đồng thời, đây cũng là dịp để người Mường gửi gắm niềm tin vào thần linh, tổ tiên, những người đã ban tặng và gìn giữ giống lúa quý.
Với đồng bào Mường Thu Cúc, Tết Doi không chỉ là một nghi lễ văn hóa, mà còn là ngày hội đại đoàn kết, nơi mọi người quây quần bên nhau, cùng chia sẻ kinh nghiệm canh tác và gửi gắm khát vọng về một năm mưa thuận gió hòa, ruộng đồng tươi tốt.
Bảo tồn Tết Doi – gìn giữ hồn cốt văn hóa Mường đất Tổ
Trong dòng chảy hội nhập và phát triển, việc giữ gìn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống như Tết Doi càng trở nên quan trọng. Chính quyền địa phương và đồng bào Mường Thu Cúc đã và đang nỗ lực để bảo tồn nghi lễ này một cách nguyên vẹn, đồng thời giới thiệu rộng rãi đến du khách trong và ngoài nước.
Tết Doi – Lễ hội xuống đồng độc đáo của người Mường vùng đất Tổ Phú Thọ không chỉ là niềm tự hào của đồng bào Mường Thu Cúc mà còn là viên ngọc quý trong kho tàng di sản văn hóa Việt Nam. Đây thực sự là một điểm nhấn văn hóa du lịch đặc sắc, góp phần làm phong phú thêm bức tranh văn hóa đa sắc màu trên vùng đất Tổ linh thiêng.
Thanh Chúc
Quảng Cáo Liên Quan
