Lào Cai Online – Kon Tum là vùng đất hội tụ nét văn hóa đặc trưng của bảy dân tộc thiểu số tại chỗ gồm: Ba Na, Gia Rai, Gié Triêng, Xơ Đăng, Brâu, Rơ Măm và Hrê. Với đồng bào dân tộc thiểu số, làng không chỉ là nơi sinh sống mà còn là trung tâm văn hóa, tâm linh, phản ánh phong tục tập quán từ bao đời nay. Dù thời gian trôi qua, không gian làng có nhiều biến đổi, nhưng giá trị truyền thống vẫn được gìn giữ, tạo nên nét độc đáo riêng biệt.
Trong xã hội truyền thống của các dân tộc tại chỗ ở Kon Tum, làng được xem là đơn vị xã hội duy nhất, nơi quy tụ những mối quan hệ huyết thống, hôn nhân và lợi ích cộng đồng. Việc lựa chọn vị trí lập làng được coi là sự kiện trọng đại, quyết định đến cuộc sống của cả dân tộc.
Theo ông A Jar, một người có nhiều năm nghiên cứu văn hóa dân gian tại làng Plei Đôn, phường Quang Trung, TP. Kon Tum, ngày xưa, tiêu chí hàng đầu khi chọn nơi dựng làng là phải có nguồn nước dồi dào. Bên cạnh đó, vị trí làng cần cao ráo, thông thoáng, thuận tiện đi lại để đảm bảo an toàn trước thiên tai, thú dữ và nguy cơ xâm lấn từ bên ngoài. Người Ba Na và Gia Rai thường chọn lập làng gần sông, suối để thuận tiện cho canh tác và sinh hoạt, trong khi dân tộc Xơ Đăng lại có xu hướng định cư trên các sườn đồi, núi.
Tên gọi của các làng đồng bào dân tộc thiểu số Kon Tum mang đậm dấu ấn văn hóa và có ý nghĩa sâu sắc. Những cái tên này thường gắn liền với đặc điểm địa lý, thiên nhiên như tên cây cối, nguồn nước hoặc dựa trên truyền thuyết, câu chuyện huyền thoại. Ông A Jar cho biết, khi một làng mới được tách ra từ làng cũ, người dân vẫn giữ nguyên tên gốc và thêm vào yếu tố nhận diện mới, chẳng hạn như làng Kon Mơ Nay được phân tách thành Kon Mơ Nay Sơ Lam.
Quảng Cáo
Đối với đồng bào dân tộc thiểu số ở Kon Tum, làng không thể thiếu nhà rông – biểu tượng của tinh thần đoàn kết và bản sắc văn hóa. Theo già làng A Thông (dân tộc Gié Triêng), nhà rông được xây dựng bề thế với dáng vươn cao như lưỡi rìu khổng lồ, thể hiện uy quyền và sức mạnh cộng đồng. Đây không chỉ là nơi sinh hoạt chung mà còn là không gian tổ chức các nghi lễ, hội hè truyền thống.
Mỗi dân tộc có lối kiến trúc nhà rông riêng, phản ánh phong tục tập quán đặc trưng. Trong đó, các dân tộc Ba Na, Gia Rai, Xơ Đăng và Gié Triêng nổi tiếng với những ngôi nhà rông có quy mô lớn, bề thế. Nhà rông thường tọa lạc ở vị trí trung tâm làng, phía trước có sân rộng để tổ chức các sự kiện văn hóa quan trọng.
Trước sự phát triển và hội nhập, các làng truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số ở Kon Tum đã có những thay đổi nhất định. Tuy nhiên, nhiều giá trị văn hóa đặc sắc vẫn được gìn giữ, trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của cộng đồng.
Một số làng đã được công nhận là làng du lịch cộng đồng, như: Làng Kon Kơ Tu, làng Kon Jơ Ri (xã Đăk Rơ Wa, TP. Kon Tum), làng Vi Rơ Ngheo (xã Đăk Tăng, huyện Kon Plông), làng Kon Trang Long Loi (thị trấn Đăk Hà, huyện Đăk Hà), làng Đăk Răng (xã Đăk Dục, huyện Ngọc Hồi)… Các làng này vẫn duy trì nghệ thuật cồng chiêng, nghề dệt thổ cẩm, nấu rượu cần và những nghi lễ tín ngưỡng truyền thống. Người dân cũng dần làm quen với việc đón tiếp du khách đến trải nghiệm không gian văn hóa đặc sắc.
Sự phát triển của du lịch cộng đồng không chỉ góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa mà còn giúp đồng bào dân tộc thiểu số có thêm nguồn thu nhập, cải thiện đời sống. Đây chính là động lực để các làng ở Kon Tum tiếp tục giữ gìn những giá trị tinh thần quý báu, gắn kết truyền thống với hiện đại, phát triển bền vững trong tương lai.
Thanh Huế
Quảng Cáo Liên Quan
