Khám phá văn hóa đặc sắc của người Giáy tại Lào Cai

Lào Cai Online – Lào Cai không chỉ nổi tiếng với những danh thắng thiên nhiên hùng vĩ mà còn là vùng đất lưu giữ nhiều giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số, trong đó nổi bật là dân tộc Giáy. Với lịch sử hơn 200 năm sinh sống và phát triển tại đây, người Giáy đã tạo dựng một nền văn hóa phong phú, đậm bản sắc riêng, thu hút đông đảo du khách đến khám phá, trải nghiệm.

Người Giáy – Cư dân lâu đời trên mảnh đất Lào Cai

Dân tộc Giáy tập trung sinh sống chủ yếu tại các tỉnh miền núi phía Bắc như Lào Cai, Hà Giang, Yên Bái, Lai Châu, trong đó Lào Cai có cộng đồng người Giáy đông nhất. Bên cạnh đó, một bộ phận người Giáy cũng sinh sống rải rác tại 39 tỉnh thành khác trên cả nước.

Tại Lào Cai, người Giáy thường chọn những vùng đất tương đối bằng phẳng, gần sông suối để an cư lạc nghiệp, thuận tiện cho canh tác lúa nước. Quan niệm “sống bám đất, bám làng” giúp người Giáy duy trì cuộc sống ổn định qua nhiều thế hệ, đồng thời hình thành nên hệ thống văn hóa đặc sắc gắn liền với đời sống lao động và sinh hoạt cộng đồng.

Kho tàng văn hóa phong phú của người Giáy

Qua hơn hai thế kỷ cư trú tại Lào Cai, người Giáy đã sáng tạo và lưu giữ kho tàng văn hóa dân gian phong phú. Những câu chuyện cổ, bài thơ ca, tục ngữ hay các lễ hội dân gian độc đáo đều phản ánh sinh động thế giới quan, nhân sinh quan và đời sống tinh thần đặc sắc của tộc người này.

Hiện nay, người Giáy sinh sống tập trung tại các huyện Sa Pa, Bát Xát, Văn Bàn. Đây chính là những địa chỉ lý tưởng để du khách tìm hiểu, khám phá chiều sâu văn hóa của cộng đồng người Giáy, qua những phong tục tập quán, lễ nghi, sinh hoạt văn hóa tinh thần còn được bảo tồn nguyên vẹn.

Trải nghiệm lễ hội truyền thống của người Giáy

Một trong những sự kiện văn hóa tiêu biểu mà du khách không nên bỏ lỡ khi đến các bản làng người Giáy tại Lào Cai chính là lễ hội xuống đồng (hay còn gọi là lễ hội Roóng Poọc). Đây là lễ hội cầu mùa độc đáo được tổ chức vào ngày Thìn tháng Giêng hàng năm, với mong ước mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.

Trong ngày hội, mỗi gia đình người Giáy đều chuẩn bị một mâm cỗ với đầy đủ thịt lợn, gà, bánh khảo và hương hoa dâng cúng ngoài đồng – nơi diễn ra lễ hội. Nghi thức đặc sắc nhất chính là tục ném còn. Một cây nêu cao được dựng lên giữa bãi đất trống, trên đỉnh treo vòng tròn tượng trưng cho mặt trời và mặt trăng. Người chơi sẽ chia thành hai đội, cùng thi tài ném quả còn qua lỗ tròn trên cây nêu. Quả còn nào xuyên thủng tấm giấy dán sẽ được coi là mang lại may mắn, được chủ nhân giữ gìn cẩn thận như báu vật trong nhà, mong cầu cả năm đủ đầy, ấm no.

Bên cạnh nghi thức chính, lễ hội xuống đồng còn là dịp diễn ra nhiều trò chơi dân gian như kéo co, đánh đu, hát giao duyên… tạo nên không khí náo nhiệt, vui tươi, gắn kết cộng đồng.

Nét độc đáo trong văn hóa hôn nhân gia đình

Văn hóa hôn nhân gia đình của người Giáy cũng có nhiều nét độc đáo, phản ánh tư duy truyền thống nhưng vẫn ẩn chứa nhiều giá trị nhân văn sâu sắc. Theo tập tục, người cha giữ vị trí quan trọng nhất trong gia đình, con cái mang họ cha. Nhà trai đóng vai trò chủ động trong việc hỏi cưới. Đặc biệt, nếu nhà trai quá nghèo, không đủ điều kiện tổ chức cưới, thì đôi trẻ có thể thực hiện tục “kéo vợ” – một phong tục độc đáo vừa thể hiện tình yêu mạnh mẽ, vừa phản ánh tính cộng đồng đặc trưng.

Quy trình cưới hỏi của người Giáy khá cầu kỳ, bao gồm nhiều lễ nghi: từ lễ xem mặt, xem nhà, thả mối mai, thách cưới, lễ “đoạn lời”, lễ cưới cho đến lễ lại mặt. Đối với phụ nữ mang thai, gia đình phải tổ chức lễ cúng cầu an để mẹ tròn con vuông. Khi đứa trẻ đầy tháng, một nghi lễ thông báo với tổ tiên được tiến hành, ghi lại tên tuổi đứa trẻ vào miếng vải đỏ để sau này dùng khi xem tuổi cưới xin hay xây nhà, làm ma chay.

Độc đáo kiến trúc nhà ở và trang phục truyền thống

Ở nhà đất là đặc trưng nổi bật trong kiến trúc nhà ở của người Giáy tại Lào Cai. Gian giữa của ngôi nhà được dành để thờ cúng tổ tiên, hai bên là nơi sinh hoạt của các thành viên. Bếp có gian riêng, đảm bảo không gian sống ngăn nắp và thuận tiện.

Trang phục truyền thống của người Giáy cũng rất đa dạng và bắt mắt. Đàn ông mặc áo cánh xẻ ngực, cổ tròn, màu chàm, kết hợp quần ống đứng rộng. Trong khi đó, phụ nữ Giáy mặc áo xẻ nách độc đáo, dài trùm mông, phối viền màu tương phản. Đặc biệt, những chiếc cúc vải cài áo được làm rất tỉ mỉ. Phụ nữ Giáy thường quấn khăn nhiều kiểu, đeo vòng bạc làm đẹp, tạo nên tổng thể trang phục vừa kín đáo vừa nổi bật.

Thưởng thức ẩm thực truyền thống người Giáy

Ẩm thực người Giáy mang đậm phong vị núi rừng nhưng vẫn hài hòa, tinh tế. Bữa ăn thường ngày tuy đơn giản nhưng cân đối, đầy đủ món xào, món canh. Khi có khách quý, mâm cơm sẽ có thêm món luộc, món rán và đặc biệt không thể thiếu món khâu nhục trứ danh – một món ăn cầu kỳ được tẩm ướp với nhiều loại gia vị riêng biệt, mang hương vị đặc trưng không thể trộn lẫn.

Điều thú vị trong văn hóa ẩm thực người Giáy là sự bình đẳng trong bữa ăn. Không phân biệt giới tính hay tuổi tác, mọi thành viên trong gia đình đều quây quần bên mâm cơm, cùng thưởng thức món ngon và chia sẻ chuyện trò ấm cúng.

Hành trình khám phá văn hóa đa sắc màu tại Lào Cai

Mỗi dân tộc thiểu số ở Lào Cai đều góp phần tạo nên bức tranh văn hóa đa dạng, đầy sắc màu. Riêng người Giáy, với bề dày truyền thống văn hóa phong phú, từ lễ hội, tín ngưỡng, phong tục tập quán đến trang phục, ẩm thực…, đã và đang trở thành điểm nhấn hấp dẫn du khách trong và ngoài nước.

Hành trình khám phá văn hóa người Giáy không chỉ dừng lại ở việc tìm hiểu, mà còn là cơ hội để du khách trải nghiệm thực tế, sống cùng, ăn cùng và hòa mình vào đời sống sinh hoạt của bà con. Đó chính là nét quyến rũ riêng có của du lịch văn hóa cộng đồng tại Lào Cai – nơi hội tụ những tinh hoa văn hóa vùng cao đặc sắc, đang chờ bạn khám phá.

Thanh Chúc