Giữa lòng phường Yên Bái (tỉnh Lào Cai) hôm nay, quần thể di tích Nguyễn Thái Học không chỉ là nơi an nghỉ của 17 nghĩa sĩ Khởi nghĩa Yên Bái mà còn là điểm tựa tâm linh, nơi người dân gửi gắm niềm tri ân, tự hào và lòng yêu nước đã chảy xuyên suốt gần một thế kỷ.
Khu di tích mộ Nguyễn Thái Học và các chiến sĩ trong Khởi nghĩa Yên Bái năm 1930 nằm trong công viên Yên Hòa rộng 30 ha, cạnh đại lộ mang tên chính người anh hùng đã khởi xướng cuộc nổi dậy lịch sử. Ít ai ngờ rằng vùng đất trang nghiêm, xanh mát ngày nay từng là góc tận cùng của nghĩa trang thị xã cũ – nơi hoang sơ thuộc tổng Bách Lẫm, phủ Trấn Yên. Sau năm 1954, hài cốt dân công và bộ đội hy sinh trong kháng chiến chống Pháp được quy tập về đây, đặt nền móng cho không gian tưởng niệm đầu tiên.
Quảng Cáo
Gần 60 năm sau cuộc khởi nghĩa, nhân dân và chính quyền càng nhận thức rõ giá trị hy sinh cao cả của các nghĩa sĩ. Nhà nước đã xếp hạng nơi đây là Di tích lịch sử cấp Quốc gia (ngày 5/3/1990 theo Quyết định 117/VH-QĐ), mở đường cho quá trình tu bổ, tôn tạo lâu dài. Đến nay, khu di tích đã trở thành quần thể khang trang rộng hơn 10.000 m² gồm khu lăng mộ, tượng đài, bia tưởng niệm, nhà lưu niệm và khuôn viên cây xanh bao bọc.
Quảng Cáo
Điểm nhấn nổi bật nhất là tượng đài có diện tích bệ 56 m², gồm 5 nhân vật trung tâm của phong trào: Nguyễn Thái Học, Phó Đức Chính, Nguyễn Khắc Nhu, Ngô Hải Hoằng và nữ liệt sĩ Nguyễn Thị Giang – người vợ đã cải trang thành đàn ông để nhìn thấy giây phút cuối của chồng trước khi tự vẫn, giữ trọn lời thề thủy chung với người anh hùng mà bà tôn thờ.
Điểm nhấn nổi bật nhất là tượng đài có diện tích bệ 56 m², gồm 5 nhân vật trung tâm của phong trào: Nguyễn Thái Học, Phó Đức Chính, Nguyễn Khắc Nhu, Ngô Hải Hoằng và nữ liệt sĩ Nguyễn Thị Giang, người vợ đã cải trang thành đàn ông để nhìn thấy giây phút cuối của chồng trước khi tự vẫn, giữ trọn lời thề thủy chung với người anh hùng mà bà tôn thờ.
Phía sau tượng đài là nhà lưu niệm nhìn ra mặt hồ phẳng lặng, nơi lưu giữ hàng chục tư liệu, hình ảnh về Khởi nghĩa Yên Bái, về cuộc đời 17 nghĩa sĩ. Ba gian thờ đá xanh uy nghiêm, chuông lớn treo trước cửa, hàng vạn tuế hai bên lối đi tạo nên không gian tĩnh lặng mà thiêng liêng.
Khu lăng mộ nằm bên trái tượng đài, với hai mộ tập thể còn nguyên hài cốt 17 nghĩa sĩ bị xử chém giữa tháng 5 và tháng 6 năm 1930. Bao quanh khu mộ là 17 cột trụ tròn, tượng trưng cho 17 con người đã bước lên đoạn đầu đài trong buổi sớm đẫm sương nơi pháp trường Yên Bái. Trên khối đá hoa cương đen mô phỏng lưỡi máy chém, du khách dễ dàng nhìn thấy câu thơ cuối cùng của Nguyễn Thái Học: “Chết vì Tổ quốc, chết vinh quang.”
Nhưng có lẽ điều đặc biệt nhất không nằm ở các công trình, mà ở cách người dân Yên Bái đối đãi với các nghĩa sĩ. Từ nhiều thập kỷ nay, cứ mùng 1 và ngày rằm, bà con lại đến thắp hương, dâng hoa, khấn vái như với những bậc thánh nhân. Vào các ngày giỗ 8/5, 17/6 hay ngày khởi nghĩa 10/2, khu di tích trở thành không gian kết nối quá khứ – hiện tại, nơi những đoàn học sinh, cựu chiến binh, du khách thập phương cùng nhau tưởng niệm, tri ân.
Đặc biệt vào mùa xuân, khi tiết trời se lạnh và cây cối vươn mình đâm chồi, bước chân lên những bậc đá dẫn đến nhà lưu niệm, nhiều người như nghe vang vọng câu nói bất hủ “Không thành công cũng thành nhân”. Lời thề năm nào như một sợi dây nối liền tinh thần yêu nước của người xưa với trách nhiệm dựng xây quê hương của thế hệ hôm nay.
Với giá trị lịch sử – văn hóa – xã hội đặc biệt, Di tích Nguyễn Thái Học đã trở thành “địa chỉ đỏ” trong giáo dục truyền thống cách mạng tại Yên Bái cũ (nay thuộc phường Yên Bái, tỉnh Lào Cai). Không chỉ là nơi nhắc nhớ một cuộc khởi nghĩa thất bại trong quân sự nhưng chiến thắng trong tinh thần, nơi đây còn là biểu tượng của lòng yêu nước, sự kiên trung và khí phách Việt Nam. Mỗi nén hương, mỗi bước chân đến đây đều góp phần giữ cho khúc tráng ca Yên Bái ấy sống mãi trong tâm thức cộng đồng.
Quảng Cáo Liên Quan
