Từ bối cảnh thuốc lá lậu phi mã dịp Tết đến vấn đề tăng thuế trong dài hạn

Lào Cai Online – Qua những tháng cuối năm 2024, nhất là dịp gần kề Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025, tình hình buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới diễn biến phức tạp hơn với các mặt hàng nhập lậu từ Campuchia. Đáng chú ý là buôn lậu, gian lận thương mại, vận chuyển hàng hóa trái phép trên các tuyến biên giới; mặt hàng vận chuyển chủ yếu là thuốc lá ngoại, pháo nổ, mỹ phẩm, đường cát, xăng dầu, các mặt hàng không nhãn mác, không rõ nguồn gốc, xuất xứ…

Tình trạng hàng lậu dịp Tết

Trong 10 tháng đầu năm 2024, đã phát hiện 1.067 vụ vi phạm liên quan đến thuốc lá nhập lậu, trong đó có 800 vụ được xử lý. Đặc biệt, 3 vụ đã được chuyển hồ sơ cho Cơ quan Cảnh sát điều tra. Tổng số tiền phạt hành chính đối với các vi phạm này lên đến hơn 3,1 tỷ đồng, với giá trị hàng hóa vi phạm ước tính hơn 5,6 tỷ đồng.

Đáng chú ý, có nhiều vụ vận chuyển, tàng trữ thuốc lá lậu với số lượng lớn đã bị phát hiện và xử lý. Điển hình là ngày 30.9.2024, lực lượng công an tại huyện Thạnh Hóa, tỉnh Long An bắt quả tang một chiếc xe tải vận chuyển hơn 60.000 bao thuốc lá ngoại nhập không có hóa đơn chứng từ hợp lệ.

Sau đó, vào ngày 19.11, Công an Tây Ninh phát hiện, bắt giữ nhóm đối tượng trong đường dây vận chuyển thuốc lá lậu từ Campuchia vào Việt Nam, thu giữ 50.000 gói thuốc lá các loại. Đây là nhóm vận chuyển thuốc lá lậu lớn nhất từ trước đến nay mà Công an Tây Ninh triệt xóa.

Đặc biệt, thực hiện cao điểm tấn công, trấn áp tội phạm, bảo đảm an ninh, trật tự Tết Nguyên đán 2025 và các sự kiện lớn của đất nước trên địa bàn, ngày 18.12, Phòng Cảnh sát Kinh tế, Công an tỉnh Sóc Trăng phối hợp với Công an TP. Sóc Trăng bắt quả tang đối tượng vận chuyển 25.000 bao thuốc lá điếu nhập lậu.

Mặc dù hình phạt cho các hành vi liên quan đến thuốc lá lậu rất nặng, nhưng biên độ lợi nhuận khủng vẫn khiến tình trạng buôn lậu mặt hàng này liên tục tái diễn. Thêm một điều đáng lo ngại nữa là thuốc lá giả các nhãn hiệu nổi tiếng được làm giả từ nước ngoài đưa vào Việt Nam tiêu thụ, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình hình kinh doanh trong nước, thất thu thuế Nhà nước và ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của người tiêu dùng.

Theo thông tin từ Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam, mỗi năm có trên 850 triệu gói thuốc lá điếu nhập lậu được tiêu thụ ở Việt Nam, chiếm 20% tổng thị phần thuốc lá, trong đó 90% là Jet và Hero. Thuốc lá lậu không chỉ gây thiệt hại lớn về kinh tế mà còn tăng rủi ro sức khỏe cho người dân vì thuốc lá lậu không được kiểm soát chất lượng cũng như không tuân thủ bất kỳ một tiêu chuẩn nào về hàm lượng tar, nicotine cũng như các chất cấm không được dùng trong sản phẩm thuốc lá điếu.

Việc xem xét dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) đối với thị trường thuốc lá trong thời điểm hiện tại có ý nghĩa quan trọng, bởi đây là giai đoạn các bên liên quan có thể đánh giá tình hình hàng giả, hàng lậu một cách rõ ràng. Trước và sau Tết, nhu cầu tiêu thụ thường tăng cao, đồng thời người tiêu dùng có xu hướng tìm kiếm các sản phẩm giá rẻ mà ít quan tâm đến xuất xứ, nguồn gốc. Điều này có thể tạo cơ hội cho hàng lậu, vốn không phải chịu thuế, gia tăng trên thị trường.

Cần xem xét lại mối tương quan tăng thuế và thuốc lá lậu

Mới đây, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa ký Công điện về việc phấn đấu tăng trưởng kinh tế hai con số năm 2025.

Công điện nêu rõ: Năm 2025 là năm cuối thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội 5 năm 2021 – 2025, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, là năm tăng tốc, bứt phá, tạo nền tảng, tiền đề cho việc thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội giai đoạn 2026 – 2030.

Một trong những nhiệm vụ của Thủ tướng đưa ra là Bộ Công Thương, các Bộ, cơ quan, địa phương theo chức năng, nhiệm vụ được giao tăng cường các giải pháp kích thích cầu tiêu dùng trong nước; thúc đẩy sản xuất, bảo đảm cung ứng đầy đủ nhu cầu, không để xảy ra tình trạng thiếu hàng, gián đoạn nguồn cung, nhất là đối với các hàng hóa thiết yếu; phát triển thương mại điện tử, các mô hình kinh doanh mới hiệu quả; gắn kết giữa sản xuất, phân phối và tiêu dùng.

Từ những vấn đề nêu trên có thể thấy, ở khía cạnh kinh doanh thuốc lá, cũng cần sự quan tâm xác đáng để doanh nghiệp có thể an tâm kinh doanh, đóng góp vào mục tiêu tăng trưởng hai con số được Thủ tướng đề ra cùng với đó là kiểm soát hoạt động thuốc lá lậu.

Và một trong những vấn đề mà các bên quan tâm chính là xem xét lại việc tăng thuế sốc với thuốc lá – mặt hàng chịu thuế TTĐB – để đáp ứng được mục tiêu kể trên.

Cũng tại buổi thảo luận ở Quốc hội về dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) ngày 27/11, đại biểu Trịnh Xuân An (Đồng Nai) cho rằng thuế tiêu thụ đặc biệt không nên là công cụ quan trọng nhất để giải quyết những vấn đề liên quan đến sức khỏe hay môi trường. Việc tăng thuế đối với thuốc lá là cần thiết, nhưng cần xem xét phương pháp tính thuế sao cho hiệu quả. Ông phân tích theo lộ trình trước đây, thuế tăng 5% trong vòng 3 năm, doanh nghiệp thuốc lá và người dân liên quan đến sản xuất các mặt hàng này có thể đáp ứng được và có thể nói tạo nên một lộ trình phù hợp. Hiện nay, với đề xuất mới từ Bộ Tài chính, vẫn giữ thuế suất 75% cộng với mức thuế tuyệt đối tăng cao hàng năm trong vòng 4 năm là mức tăng sốc, đặc biệt là phương án 2 với đề xuất tăng ngay 5.000 đồng/bao vào năm 2026.