Lào Cai Online – Mỗi độ xuân về, khi núi rừng Tây Bắc bừng sắc trắng hoa ban, rực vàng hoa mạ, người Thái trắng ở xã Đông Sang (huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La) lại háo hức chuẩn bị cho một trong những lễ hội truyền thống thiêng liêng và đặc sắc nhất của họ: Lễ hội Hết Chá. Không chỉ là một nghi lễ tạ ơn, Hết Chá còn là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, thể hiện chiều sâu tín ngưỡng và sự cố kết cộng đồng của người Thái trắng nơi đại ngàn Tây Bắc.
Lễ hội Hết Chá là một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người Thái trắng. Trải qua nhiều thế hệ, nghi lễ này vẫn được duy trì như một cách để bày tỏ lòng biết ơn tới tổ tiên, thần linh, trời đất và những người thầy mo – những người đã cứu giúp dân bản qua những cơn bệnh hiểm nghèo bằng phương pháp dân gian, cúng bái và thảo dược.
Lễ hội thường được tổ chức vào tháng 3 âm lịch, khi công việc mùa vụ tạm ngơi, tạo điều kiện cho mọi người quây quần bên nhau. Đây không chỉ là dịp để “trả lễ” sau những lần được thầy mo cứu chữa, mà còn là ngày hội gắn kết cộng đồng, gửi gắm ước vọng về một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt.
Phần lễ là điểm nhấn chính trong Hết Chá, được thực hiện bài bản và trang nghiêm. Chủ lễ cùng các thầy mo (Mọ Mun) sẽ làm lễ dâng hương, khấn cúng trước bàn thờ thần linh, thần cây đa, thổ công, thần sông núi và đặc biệt là “sư phụ Hết Chá”. Nghi lễ nhằm báo cáo việc tổ chức lễ hội, cầu xin sự che chở cho dân bản.
Quảng Cáo
Trước khi bắt đầu nghi thức chính, đoàn rước hoa mạ, hoa ban và cây nêu sẽ tiến vào sân lễ, mang theo ý nghĩa biểu trưng cho thiên nhiên, mùa màng và khởi đầu mới. Những vật phẩm dâng cúng gồm có gà trống, ngan luộc, lợn, xôi nếp trắng, rượu, trứng gà, cùng vải khít – loại vải truyền thống đặc trưng của người Thái.
Mỗi mâm lễ được bày trí cầu kỳ, đặt giữa một miếng vải thổ cẩm vuông, trên đó là gạo nếp, vòng tay bạc, trứng gà mới, nến ong, hoa bông thủ công, rượu trắng và nhiều vật phẩm tượng trưng cho lòng thành. Tất cả tạo nên một không gian linh thiêng, huyền bí, mang đậm màu sắc tín ngưỡng bản địa.
Lễ hội Hết Chá còn là minh chứng rõ nét cho sức mạnh gắn kết cộng đồng trong văn hóa Thái trắng. Những người từng được thầy mo cứu chữa sẽ trở thành “con nuôi” và mang lễ đến tạ ơn vào mỗi dịp Hết Chá. Ban đầu, lễ tạ diễn ra trước Tết Nguyên đán, nhưng vì thời điểm cận Tết bận rộn, ngày tổ chức lễ được dời sang sau Tết, vào mùa xuân – khi người dân có thời gian thư thả.
Không chỉ là dịp tri ân, Hết Chá còn là nơi gặp gỡ, giao lưu giữa các con nuôi, thầy cúng và dân làng. Họ cùng nhau chia sẻ những câu chuyện đời thường, cùng vui chơi, ca hát trong không khí phấn khởi, thấm đượm bản sắc văn hóa dân tộc.
Nếu phần lễ trang nghiêm mang đậm màu sắc tâm linh, thì phần hội lại rộn ràng, sống động với hàng loạt trò chơi dân gian tái hiện sinh hoạt đời thường của người Thái trắng. Những tích trò như “tập trâu cày ruộng”, “đi hái rau rừng”, “xúc cá suối”, hay “chuyến đi săn” được biểu diễn lại đầy sinh động, hài hước và nhân văn.
Trò diễn dân gian là dịp để thế hệ trẻ hiểu hơn về truyền thống cha ông, đồng thời tạo nên bầu không khí vui vẻ, gần gũi, giúp gắn kết mọi người trong bản làng. Những màn trình diễn nghệ thuật cũng không thể thiếu, đặc biệt là các điệu xòe Thái – biểu tượng của sự đoàn kết và niềm vui.
Điểm kết thúc của Lễ hội Hết Chá luôn là vòng xòe – nơi tất cả mọi người, từ dân bản đến du khách, tay nắm tay tạo thành một vòng tròn lớn. Trong tiếng chiêng, tiếng trống rộn ràng, từng bước xòe nhẹ nhàng, uyển chuyển như hòa quyện mọi tấm lòng vào nhịp đập chung của cộng đồng.
Vòng xòe không chỉ là biểu tượng của sự đoàn kết, mà còn là lời mời gọi bạn bè khắp nơi đến khám phá và trải nghiệm văn hóa người Thái trắng – một nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc, đang được gìn giữ và phát huy giữa đại ngàn Tây Bắc.
Với giá trị lịch sử – văn hóa – tâm linh to lớn, Lễ hội Hết Chá đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Việc duy trì và phát huy lễ hội không chỉ giúp thế hệ trẻ hiểu hơn về nguồn cội, mà còn góp phần bảo tồn những tinh hoa văn hóa truyền thống của dân tộc Thái trắng.
Trong xu thế hội nhập, việc giữ gìn những lễ hội mang đậm tính bản địa như Hết Chá là minh chứng cho sức sống bền bỉ của văn hóa dân tộc. Đồng thời, đây cũng là tài sản quý báu để phát triển du lịch văn hóa, thu hút du khách trong và ngoài nước đến với vùng đất Mộc Châu xinh đẹp, giàu bản sắc.
Thanh Huế
Quảng Cáo Liên Quan
