Trung học nghề: Học văn hóa, rèn kỹ năng, mở lối nghề nghiệp

Báo GD&TĐ đã trao đổi với ông Trương Anh Dũng – Cục trưởng Cục Giáo dục nghề nghiệp và Giáo dục thường xuyên (Bộ GD&ĐT) để làm rõ những nội dung quan trọng liên quan đến điểm mới này.

Tích hợp theo logic nghề nghiệp

– Ông có thể cho biết, trung học nghề và THPT có những khác biệt thế nào?

– Theo Chuẩn phân loại giáo dục quốc tế của Unesco (ISCED 2011) thì Chương trình giáo dục sau THCS sẽ theo 2 hướng chính, cùng xếp ở cấp độ 3 của ISCED là:

THPT tổng quát (General secondaryeducation) nhằm phát triển kiến thức, kỹ năng và năng lực chung của người học để đặt nền móng cho học tập suốt đời.

Trung học nghề (Vocational secondary education) nhằm chuẩn bị cho việc làm trong một nghề hoặc lĩnh vực nào đó, dẫn đến các bằng cấp phù hợp với thị trường lao động, có thể học lên các trình độ cao hơn (Tertiary education).

Chúng ta thấy ở nhiều quốc gia có hệ thống giáo dục phát triển trên thế giới như Đức, Pháp, Phần Lan, Trung Quốc, Malaysia… đều có những sáng kiến về chương trình trung học nghề sau THCS, là chương trình kết hợp các lộ trình học thuật và nghề nghiệp nhằm cung cấp cơ hội cho người học con đường học tập đa dạng hơn ở bậc trung học phổ thông để theo đuổi sự nghiệp đã chọn và linh hoạt đáp ứng nhu cầu thị trường lao động đang nổi lên.

– Vậy quy định trung học nghề trong dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) nhằm giải quyết vấn đề gì?

– Thứ nhất, quy định trung học nghề trong Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng về đẩy mạnh hướng nghiệp, phân luồng sau THCS, vừa học văn hóa vừa học nghề ngay tại cơ sở giáo dục nghề nghiệp; đồng thời tạo cơ hội cho người học đủ điều kiện học lên cao hơn ở những ngành, nghề, lĩnh vực chuyên môn phù hợp và đáp ứng yêu cầu học tập suốt đời.

Thứ hai, trang bị cho học sinh kiến thức phổ thông cần thiết để có năng lực tiếp nhận, thích ứng và làm chủ công nghệ trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ 4, đáp ứng nhu cầu nhân lực cho kỷ nguyên mới của đất nước; đồng thời, khắc phục bất cập về đào tạo trung cấp cho học sinh tốt nghiệp THCS theo chương trình 9+ hiện nay.

Thứ ba, chuẩn hóa hệ thống giáo dục theo phân loại chuẩn giáo dục quốc tế.

Chương trình giáo dục trung học nghề là chương trình tích hợp giữa kiến thức văn hóa phổ thông cốt lõi và chuyên môn nghề nghiệp, được thực hiện trong 3 năm học, dành cho người đã hoàn thành chương trình giáo dục THCS nhằm hoàn thiện trình độ học vấn phổ thông, đồng thời trang bị cho người học năng lực chuyên môn nghề nghiệp ở trình độ sơ cấp.

Ưu điểm của chương trình trung học nghề so với chương trình trung cấp hiện nay là kiến thức phổ thông và kỹ năng nghề không còn bị chia tách mà được tích hợp theo logic nghề nghiệp, chương trình giáo dục toàn diện hơn giúp dễ đánh giá kết quả theo năng lực thực hiện, thay vì theo môn học truyền thống.

Có thể tổ chức kỳ thi tốt nghiệp riêng cho trung học nghề

– Chúng ta có giải pháp gì để đảm bảo trung học nghề tương đương nhưng khác biệt so với THPT, thưa ông?

– Trước hết, về chương trình, Bộ GD&ĐT sẽ ban hành chuẩn chương trình trung học nghề theo nhóm ngành, nghề. Trong đó, quy định những yêu cầu về chuẩn đầu ra, đầu vào, khối lượng học tập tối thiểu, cấu trúc và nội dung, đánh giá, các điều kiện thực hiện chương trình để đảm bảo chất lượng giáo dục. Căn cứ vào chuẩn chương trình, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp xây dựng chương trình chi tiết.

Về đội ngũ giáo viên, cần chuẩn bị đội ngũ đủ năng lực thiết kế và giảng dạy chương trình tích hợp, kết nối kiến thức văn hóa với các ứng dụng thực tế trong xưởng thực hành.

Về thi tốt nghiệp THPT, do trung học nghề và THPT là hai loại hình giáo dục khác nhau về mục tiêu và nội dung đào tạo, nên mặc dù cả hai có thể được xem là bậc học sau THCS nhưng việc đánh giá tốt nghiệp bằng một kỳ thi chung (dù có cải tiến), vẫn không thể đo lường chính xác kỹ năng tay nghề, tư duy quy trình và khả năng làm việc với máy móc, thiết bị thật của học sinh trung học nghề.

Một kỳ thi riêng sẽ đánh giá được cả know-why – kiến thức nền tảng và know-how – kỹ năng thực hành, mang lại một bức tranh năng lực toàn diện và công bằng hơn cho người học trung học nghề.

Bộ GD&ĐT sẽ ban hành quy chế thi tốt nghiệp trung học nghề, tổ chức các kỳ thi đánh giá năng lực cấp quốc gia để vừa đánh giá được học vấn phổ thông nền tảng; vừa đánh giá năng lực nghề nghiệp theo các tổ hợp.

Về văn bằng, người học vượt qua kỳ thi tốt nghiệp trung học nghề thì được cấp bằng trung học nghề để tham gia thị trường lao động ngay hoặc làm cơ sở để học tiếp lên cao đẳng, đại học ở những ngành học phù hợp.

Khi có chuẩn chương trình rõ ràng, đội ngũ giáo viên đủ năng lực thiết kế và giảng dạy chương trình tích hợp, kết quả học tập được đo lường bằng một kỳ thi phù hợp thì trung học nghề được xác định là cấp học tương đương trung học phổ thông về trình độ học vấn nhưng khác biệt là người tốt nghiệp trung học nghề có năng lực nghề nghiệp để tham gia thị trường lao động ngay.

– Cảm ơn ông về cuộc trao đổi!