Lào Cai Online – Trong đời sống văn hóa của người Dao đỏ tại xã Tả Phìn, thị xã Sa Pa, trống nêm không chỉ là một nhạc cụ mà còn mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Âm thanh của trống vang lên trong các dịp lễ hội, báo hiệu khởi đầu mới và xua đi những điều không may mắn.
Trống nêm là nhạc cụ truyền thống gắn liền với cộng đồng người Dao đỏ. Mỗi dịp Tết đến xuân về hay trong các lễ hội quan trọng, tiếng trống lại ngân vang, mang đến không khí rộn ràng, hứng khởi. Người Dao quan niệm rằng, âm thanh của trống không chỉ góp phần làm cho lễ hội thêm sinh động mà còn có tác dụng xua đuổi tà khí, cầu mong một năm mới bình an, may mắn.
Điểm đặc biệt của trống nêm nằm ở cấu trúc độc đáo. Khác với các loại trống thông thường, trống nêm không sử dụng đinh cố định mà được ghép lại bằng những chiếc nêm gỗ, tạo thành họa tiết giống như tia sáng mặt trời – biểu tượng của sự sống và năng lượng.
Ở tuổi ngoài 70, nghệ nhân Chảo Quẩy Vạng vẫn miệt mài với công việc chế tác trống nêm. Với ông, đây không đơn thuần là một nghề mà là sứ mệnh bảo tồn di sản văn hóa dân tộc.
Quảng Cáo
Theo ông Vạng, để hoàn thiện một chiếc trống nêm, người thợ phải trải qua nhiều công đoạn đòi hỏi sự tỉ mỉ và tay nghề cao. Tang trống thường được làm từ gỗ sa mộc hoặc gỗ thông – loại gỗ nhẹ nhưng bền chắc, có nhiều ở vùng núi Tây Bắc. Da trống được chọn từ bò già trên 5 năm tuổi để đảm bảo độ căng, độ bền và âm thanh vang xa. Sau khi xử lý bằng cách hong trên bếp lửa trong suốt một tuần, da được ngâm nước suối để tăng độ dẻo dai rồi mới căng lên thân trống.
“Điểm khác biệt của trống nêm chính là hệ thống nêm gỗ. Mỗi chiếc trống cần đến hàng trăm chiếc nêm, được chạm khắc tinh xảo, có chức năng giữ chặt mặt trống và điều chỉnh độ căng khi cần thiết. Nhờ vậy, trống có thể sử dụng trong thời gian dài mà không lo bị chùng,” nghệ nhân Vạng chia sẻ.
Không chỉ là một nhạc cụ, trống nêm còn mang ý nghĩa tâm linh quan trọng trong các nghi lễ truyền thống của người Dao đỏ. Tiếng trống vang lên trong lễ cấp sắc – nghi thức đánh dấu sự trưởng thành của người đàn ông Dao, hay trong đám cưới, đám tang, lễ cúng tổ tiên, lễ xua đuổi tà ma.
Mỗi khi trống cất tiếng, cả bản làng như hòa vào không gian thiêng liêng. Người già, người trẻ cùng nhau gõ trống, nhảy múa quanh đống lửa lớn, tạo nên khung cảnh sôi động và giàu bản sắc.
Trước đây, trống nêm chỉ xuất hiện trong những dịp lễ hội truyền thống. Tuy nhiên, khi du lịch phát triển, đặc biệt là tại Sa Pa, loại nhạc cụ này dần trở thành biểu tượng văn hóa, thu hút sự quan tâm của du khách. Nhiều người tìm đến Tả Phìn không chỉ để chiêm ngưỡng trống nêm mà còn để nghe những câu chuyện về lịch sử, văn hóa của người Dao đỏ.
Năm 2020, nghề làm trống nêm của người Dao đỏ được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây không chỉ là niềm tự hào mà còn là động lực để những nghệ nhân như ông Vạng tiếp tục truyền dạy nghề cho thế hệ trẻ, gìn giữ bản sắc dân tộc.
“Trống nêm là tiếng nói của tổ tiên, là linh hồn của cộng đồng Dao đỏ. Nếu không gìn giữ, một phần di sản văn hóa sẽ bị mai một,” ông Vạng tâm sự.
Với những giá trị văn hóa và tâm linh sâu sắc, trống nêm không chỉ là nhạc cụ đơn thuần mà còn là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, góp phần làm phong phú thêm kho tàng di sản của dân tộc Việt Nam.
Thanh Huế
Quảng Cáo Liên Quan
