Cần bố trí nhân sự chuyên nghiệp tư vấn tâm lý học đường

Hiệu quả nhờ chuyên nghiệp hóa

Từ năm 2018, Trường Marie Curie (Hà Nội) bắt đầu thành lập phòng tham vấn tâm lý học đường với 5 cán bộ, bố trí phòng làm việc riêng. Các nhân viên tâm lý là cán bộ chuyên trách, được đào tạo sâu chuyên môn tâm lý, có phương pháp chuyên nghiệp và chỉ làm nhiệm vụ tham vấn tâm lý, không kiêm nhiệm bất cứ việc gì khác.

Theo ông Nguyễn Xuân Khang – Hiệu trưởng nhà trường, các phòng tham vấn tâm lý học đường đã phát huy tác dụng, hỗ trợ cho hàng nghìn trường hợp. Các chuyên gia tâm lý dùng phương pháp tâm lý để “cảm hóa” học sinh; cùng đó giúp các thầy, cô giáo “nghiên cứu” tâm lý học trò, lắng nghe, chia sẻ, thuyết phục và đồng cảm.

Nắm bắt được những vấn đề khó khăn của học sinh, từ năm 2011, phòng tư vấn tâm lý mang tên Tuổi hồng của Trường THCS Ngô Sĩ Liên (phường Cửa Nam, Hà Nội) chính thức đi vào hoạt động. Đến năm 2022 trường tiếp tục phối hợp với Tổ chức Good Neighbors International triển khai phòng tâm lý học đường nhằm hỗ trợ tâm lý cho học sinh.

Bà Phạm Thu Hà – Hiệu trưởng Trường THCS Ngô Sĩ Liên cho biết, phòng tham vấn tâm lý là nơi dành riêng cho học sinh tìm đến chia sẻ về những vấn đề trong cuộc sống. Các chuyên gia tham vấn sẽ hỗ trợ tư vấn, đồng hành cùng học sinh giải quyết các vấn đề: Học tập, mối quan hệ, tình trạng sức khỏe, tư vấn nghề nghiệp.

Là một trong số ít trường công lập thực hiện thành công mô hình phòng tư vấn tâm lý, Trường THCS Ngô Sĩ Liên đã tạo điều kiện cho chuyên gia tâm lý học đường thiết lập mối quan hệ nghề nghiệp chuyên nghiệp với học sinh, giúp các em hiểu và chấp nhận thực tế, tự khám phá tiềm năng của mình.

Phòng tham vấn học đường được vận hành theo mô hình 3C (Chuyên môn – Chuyên nghiệp – Chuyên trách); luôn đảm bảo các quy tắc: Cung cấp sự hỗ trợ dựa trên nhận thức của học sinh, cam kết tiếp nhận và hỗ trợ tâm lý, sức khỏe tâm thần học sinh bằng sự tôn trọng, không phân biệt đối xử; cam kết đảm bảo quyền được bảo mật và bảo vệ.

Cùng đó, phòng tham vấn đã nâng cao nhận thức liên quan đến các hình thức bạo lực, bắt nạt học sinh trong môi trường học đường, cung cấp các dịch vụ tốt nhất có thể, thông tin đến học sinh, phụ huynh, nhà trường, giáo viên và các đối tác khác về các dịch vụ tham vấn, đánh giá, trị liệu tâm lý, sức khỏe tâm thần học sinh được cung cấp.

Bên cạnh việc tư vấn tâm lý 1-1 cho học sinh, phòng tham vấn liên tục chia sẻ những bài viết về sức khoẻ tinh thần thông qua kênh mạng xã hội, đồng thời tổ chức các buổi hội thảo để chia sẻ, nắm bắt và tháo gỡ dành cho cả học sinh, phụ huynh và giáo viên trong trường.

Trường công gặp khó

Mặc dù công tác tư vấn tâm lý cho học sinh được nhắc đến từ năm 2017 nhưng việc tổ chức hoạt động này được triển khai ở một số trường ngoài công lập và trường chất lượng cao tự chủ tài chính; còn tại trường công lập gặp nhiều khó khăn do thiếu kinh phí, nhân lực, quy trình vận hành.

Lãnh đạo nhiều nhà trường cho rằng công tác tư vấn tâm lý chỉ là phụ nên không quan tâm đầu tư. Hoạt động tư vấn kém hiệu quả, nội dung nghèo nàn; cán bộ tư vấn thường kiêm nhiệm; thiếu kiến thức, không được đào tạo bài bản về tâm lý nên chưa đủ kỹ năng giải quyết khi gặp những tình huống bất ngờ, đột xuất; quá trình xử lý thông tin còn lúng túng…

Để nâng cao hiệu quả của công tác tư vấn tâm lý học đường, từ năm 2023, Bộ GD&ĐT ban hành Thông tư hướng dẫn về vị trí việc làm, cơ cấu viên chức theo chức danh nghề nghiệp và định mức số người làm việc trong các cơ sở giáo dục, quy định mỗi trường được bố trí một người vào vị trí việc làm tư vấn cho học sinh. Trường hợp không bố trí được biên chế thì hợp đồng lao động hoặc bố trí giáo viên kiêm nhiệm.

Tuy nhiên, từ năm 2023 đến nay, hầu hết trường công lập không tuyển dụng biên chế cho vị trí này. Ghi nhận tại Hà Nội, các trường công lập chưa có cán bộ tâm lý học đường chuyên trách, mà chủ yếu sử dụng giáo viên kiêm nhiệm hoặc hợp đồng lao động, dẫn đến công tác tư vấn chưa đạt hiệu quả như mong muốn.

Năm 2025, Sở GD&ĐT Hà Nội thông báo tuyển 942 chỉ tiêu giáo viên và nhân viên nhưng không có chỉ tiêu tư vấn tâm lý cho học sinh. Theo đại diện Sở GD&ĐT Hà Nội, thành phố đang ưu tiên tuyển biên chế giáo viên cho các “môn học chính”, còn vị trí tư vấn học đường có thể sử dụng giáo viên kiêm nhiệm hoặc hợp đồng với các trung tâm bên ngoài.

Theo chuyên gia tâm lý Vũ Thu Hà – Viện Nghiên cứu Đào tạo và Can thiệp tâm lý Việt Nam, vị trí của nhân viên phòng tâm lý học đường hiện nay chưa được các nhà trường quan tâm. Vì vậy, hoạt động của các phòng tham vấn tâm lý hoạt động chưa thực sự chuyên nghiệp.

“Các trường đều sử dụng giáo viên kiêm nhiệm, trong khi tư vấn tâm lý là lĩnh vực khó. Môi trường làm việc của người làm công tác tư vấn tâm lý không như giáo viên. Một giáo viên hay người làm công tác tham vấn trong nhà trường hoặc học về tham vấn một vài khóa đào tạo để làm sẽ không hiệu quả”, bà Hà nói.

PGS.TS Trần Thành Nam – Trường Đại học Giáo dục (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho rằng: Chuyên viên tham vấn học đường cần là nhân sự chuyên nghiệp với yêu cầu phải đạt được tối thiểu đến trình độ bằng thạc sĩ chuyên ngành phù hợp như tham vấn học đường, tâm lý học học đường, hoặc tâm lý giáo dục, tâm lý lâm sàng được cấp chứng chỉ hành nghề.

“Nhân viên tư vấn phải hiểu đâu là sự phát triển bình thường, đâu là hành vi lệch chuẩn, tâm bệnh, rối nhiễu hoặc rối loạn; phải có kỹ năng thu thập thông tin, phân tích dữ liệu, biết sử dụng công cụ trắc nghiệm; biết quy trình tham vấn cá nhân, tham vấn nhóm cho giáo viên, tham vấn nhóm cho phụ huynh”, ông Nam nói.